Vitamin A (tên khác là retinol) là một chất thiết yếu cho con người thuộc nhóm vitamin tan trong dầu. Trong một số thực phẩm có nguồn gốc động vật, dạng chính của vitamin A là retinol, nhưng cũng có thể tồn tại dưới dạng retinal hay dạng acid retinoic.
Thiếu hụt liên tục vitamin A sẽ sinh ra một loạt các thay đổi, có tính chất hủy hoại nhiều nhất diễn ra ở mắt. Các thay đổi về thị giác được gọi chung là bệnh khô mắt. Đầu tiên là sự khô đi của màng kết do biểu mô của tuyến tiết nước mắt và nước nhầy bị thay thế bằng biểu mô keratin hóa. Tiếp theo là sự tích tụ các mảnh vụn keratin thành các mảng trong mờ nhỏ, cuối cùng là sự ăn mòn bề mặt màng sừng thô ráp với sự thoái hóa, phá hủy của giác mạc và mù toàn phần. Vì vậy, vitamin A được chỉ định điều trị trong các bệnh như khô mắt, quáng gà, trẻ em chậm lớn, dễ mắc bệnh truyền nhiễm đường hô hấp, bệnh trứng cá, da tóc móng khô giòn, làm chóng lành vết thương, vết bỏng.
Do vitamin A hòa tan trong chất béo, việc thải lượng dư thừa đã hấp thụ vào từ ăn uống khó hơn so với các vitamin hòa tan trong nước. Do vậy, quá liều có thể dẫn tới ngộ độc vitamin A. Nó có thể gây buồn nôn, vàng da, dị ứng, chứng biếng ăn, nôn, nhìn mờ, đau đầu, tổn thương cơ, uể oải và thay đổi tính tình. Ngộ độc cấp tính nói chung xảy ra ở liều 25.000 IU/kg và ngộ độc kinh niên diễn ra ở 4.000 IU/kg mỗi ngày trong thời gian 6-15 tháng. Tuy nhiên, ngộ độc ở gan có thể diễn ra với các mức thấp tới 15.000 IU/ngày, với liều gây ngộ độc trung bình là 120.000 IU/ngày. Ở người có chức năng thận suy giảm thì 4.000 IU/kg mỗi ngày cũng có thể gây ra với các tổn thương đáng kể. Việc uống nhiều rượu cũng có thể làm gia tăng độc tính của vitamin A.
Khô mắt do thiếu vitamin A.
|
Trong các trường hợp kinh niên, rụng tóc, khô màng nhầy, sốt, mệt mỏi, giảm cân, gãy xương, thiếu máu và tiêu chảy có thể là các triệu chứng hàng đầu gắn liền với ngộ độc ít nghiêm trọng. Các triệu chứng ngộ độc nói trên chỉ xảy ra khi dùng thuốc có vitamin A để uống. Còn các dạng caretonoit (như beta caroten trong cà rốt) không gây ra các triệu chứng như vậy. Vì thế, bổ sung vitamin A qua con đường thức ăn an toàn hơn. Một nghiên cứu gần đây chỉ ra mối tương quan giữa tỷ trọng khoáng chất thấp của xương với lượng hấp thụ vitamin A cao cũng cảnh báo nếu dùng quá liều vitamin này có thể gây các bệnh về xương.
Chú ý liều dùng vitamin A thường được biểu diễn bằng các đơn vị quốc tế (IU) hay đương lượng retinol (RE), với 1 IU = 0,3 microgam retinol. Việc hấp thụ các tiền vitamin A cũng phụ thuộc lớn vào lượng các lipid được tiêu hóa cùng khi ăn uống. Vì vậy, người dùng thuốc này cần tuân thủ chặt chẽ liều dùng đã được hướng dẫn và chú ý chế độ ăn có dầu mỡ khi đang dùng thuốc.
DS.Quốc Anh
Theo SK&ĐS
Theo SK&ĐS